יידיש
(איבערדערצײלט פֿון הענעך אַקערמאַן)
אין אַ װײַטער מדינה האָט אַ מאָל געלעבט אַ רײַכער מאַן, און ער האָט געהאַט דרײַ זין, װאָס האָבן בײַ אים געלעבט װי קינדער בײַ אַ פֿאָטער אַ מלך. און דער דאָזיקער רײַכער מאַן איז אױך געװען אַ תּלמיד־חכם, נאָר איבער זײַנע מיסחרים האָט ער אַ סך יאָרן נישט געהאַט קײן צײַט צו לערנען. האָט ער זיך װי אַ נדר געגעבן, אַז װי נאָר זײַנע זין װעלן אױסװאַקסן, װעט ער אײנעם פֿון זײ, דעם קליגסטן, איבערגעבן זײַנע געשעפֿטן, אַז ער זאָל זײ פֿירן, און דעמאָלט װעט ער זיך אַנידערזעצן און לערנען גאָטס תּורה טאָג און נאַכט.
און אַז זײַנע זין זענען אױסגעװאַקסן, האָט דער רײַכער פֿאָטער זײ גערופֿן צו זיך און ער האָט צו זײ גערעדט די דאָזיקע רײד׃
„זין מײַנע, איך בין גענוג רײַך און איר מיט אײַערע קינדסקינדער װעלן נישט דאַרפֿן זיך זאָרגן װעגן פּרנסה. דאַנק איך דערפֿאַר דעם װאָס לעבט אײביק. איך פֿיל זיך אָבער שולדיק קעגן אים מיט דעם װאָס איך האָב פֿאַרלאָזט די תּורה און האָב נאָר זיך פֿאַרנומען מיט מיסחר. װיל איך אײנעם פֿון אײַך באַשטימען אַז ער זאָל פֿירן די מיסחרים, און איך װעל מיט אַ רויִקן קאָפּ זיך אַנידערזעצן לערנען.“
יעדערער פֿון די זין האָט געװאָלט אַז אים זאָל דער פֿאָטער באַשטימען פֿאַרן הױפּט פֿון די מיסחרים. און צװישן די דרײַ ברידער האָט שױן געהאַלטן בײַ אַ מחלוקה, אָבער דער פֿאָטער איז געװען אַ חכם און ער האָט צו זײ געזאָגט׃
„זין מײַנע, יעדערער פֿון אײַך איז מיר טײַער. איך האָב אַן עצה אַז איר זאָלט זיך נישט דאַרפֿן קריגן. שױן אַ לאַנגע צײַט אַז איך האָב זיך אַרײַנגעטראַכט און עס װילט זיך מיר דערגײן דעם אמת, װאָס עס איז דער זינען פֿון דעם מענטשנס לעבן אױף דער װעלט. איך װעל יעדערן פֿון אײַך געבן גענוג געלט אױף אַ יאָר צײַט און איר זאָלט אַלע דרײַ פֿאָרן איבער דער װעלט, און נאָך אַ יאָר צײַט זאָלט איר זיך אומקערן צוריק אַהײם, און װער פֿון אײַך ס'װעט מיר ברענגען דעם קליגסטן ענטפֿער װעגן דעם זינען פֿון מענטשנס לעבן אױף דער װעלט, יענעם װעל איך מאַכן פֿאַר דעם הױפּט איבער מײַנע געשעפֿטן, ער זאָל זײ פֿירן בשעת איך װעל זיצן און לערנען.“
און די דרײַ ברידער האָבן מסכּים געװען צום פֿאָטערס עצה און זײ האָבן זיך געגרײט אין װעג אַרײַן. יעדערן פֿון זײ האָט דער פֿאָטער אויפֿגעזעצט אויף אַ באַזונדערער שיף, װאָס איז געגאַנגען אין אַן אַנדער מדינה, און מיטגעגעבן זײ מיט אַ ברײטער האַנט געלט אױף הוצאָות. און די דרײַ ברידער האָבן גענומען װאַנדערן איבער דער װעלט, פֿון לאַנד צו לאַנד, און יעדערער פֿון זײ האָט גענומען זוכן אַן ענטפֿער אױף זײער פֿאָטערס פֿראַגע, װאָס עס איז דער זינען פֿון לעבן.
דער עלטסטער פֿון די ברידער איז געקומען אין אַ װײַט לאַנד און ער האָט דאָרטן געהערט, אַז אין אַ שטאָט וווּ מע מאַכט טעפּ געפֿינט זיך אַ טיפֿער זקן, װאָס אַלע האַלטן אים פֿאַר אַ גרױסן חכם. און דער בכור האָט זיך געהײסן פֿירן צו יענעם זקן. ער האָט פֿאַר זיך דערזען אַ זקן מיט געדיכטע ברעמען און קלוגע אױגן װאָס זיצט לעבן אַ באַרג לײם און מאַכט טעפּ. איז דער בכור צוגעגאַנגען צו דעם זקן און ער האָט זיך פֿאַר אים פֿאַרנײגט, און ער האָט צו אים גערעדט׃
„שלום צו דיר, קלוגער מאַן. דײַן חכמה קלינגט װײַט און ברײט, אַפֿילו איבער די גרענעצן פֿון דער מלוכה. בין איך צו דיר געקומען פֿון אַ װײַט לאַנד, דו זאָלסט מיר זאָגן׃ װאָס איז דער זינען פֿון דעם מענטשנס לעבן אױף דער װעלט? און פֿאַר דײַן ענטפֿער װעל איך דיר באַצאָלן אין גאָלד װיפֿל נאָר דו װעסט פֿאַרלאַנגען.“
יידיש עברית
(איבערדערצײלט פֿון הענעך אַקערמאַן)
אין אַ װײַטער מדינה האָט אַ מאָל געלעבט אַ רײַכער מאַן, און ער האָט געהאַט דרײַ זין, װאָס האָבן בײַ אים געלעבט װי קינדער בײַ אַ פֿאָטער אַ מלך. און דער דאָזיקער רײַכער מאַן איז אױך געװען אַ תּלמיד־חכם, נאָר איבער זײַנע מיסחרים האָט ער אַ סך יאָרן נישט געהאַט קײן צײַט צו לערנען. האָט ער זיך װי אַ נדר געגעבן, אַז װי נאָר זײַנע זין װעלן אױסװאַקסן, װעט ער אײנעם פֿון זײ, דעם קליגסטן, איבערגעבן זײַנע געשעפֿטן, אַז ער זאָל זײ פֿירן, און דעמאָלט װעט ער זיך אַנידערזעצן און לערנען גאָטס תּורה טאָג און נאַכט.
און אַז זײַנע זין זענען אױסגעװאַקסן, האָט דער רײַכער פֿאָטער זײ גערופֿן צו זיך און ער האָט צו זײ גערעדט די דאָזיקע רײד׃
„זין מײַנע, איך בין גענוג רײַך און איר מיט אײַערע קינדסקינדער װעלן נישט דאַרפֿן זיך זאָרגן װעגן פּרנסה. דאַנק איך דערפֿאַר דעם װאָס לעבט אײביק. איך פֿיל זיך אָבער שולדיק קעגן אים מיט דעם װאָס איך האָב פֿאַרלאָזט די תּורה און האָב נאָר זיך פֿאַרנומען מיט מיסחר. װיל איך אײנעם פֿון אײַך באַשטימען אַז ער זאָל פֿירן די מיסחרים, און איך װעל מיט אַ רויִקן קאָפּ זיך אַנידערזעצן לערנען.“
יעדערער פֿון די זין האָט געװאָלט אַז אים זאָל דער פֿאָטער באַשטימען פֿאַרן הױפּט פֿון די מיסחרים. און צװישן די דרײַ ברידער האָט שױן געהאַלטן בײַ אַ מחלוקה, אָבער דער פֿאָטער איז געװען אַ חכם און ער האָט צו זײ געזאָגט׃
„זין מײַנע, יעדערער פֿון אײַך איז מיר טײַער. איך האָב אַן עצה אַז איר זאָלט זיך נישט דאַרפֿן קריגן. שױן אַ לאַנגע צײַט אַז איך האָב זיך אַרײַנגעטראַכט און עס װילט זיך מיר דערגײן דעם אמת, װאָס עס איז דער זינען פֿון דעם מענטשנס לעבן אױף דער װעלט. איך װעל יעדערן פֿון אײַך געבן גענוג געלט אױף אַ יאָר צײַט און איר זאָלט אַלע דרײַ פֿאָרן איבער דער װעלט, און נאָך אַ יאָר צײַט זאָלט איר זיך אומקערן צוריק אַהײם, און װער פֿון אײַך ס'װעט מיר ברענגען דעם קליגסטן ענטפֿער װעגן דעם זינען פֿון מענטשנס לעבן אױף דער װעלט, יענעם װעל איך מאַכן פֿאַר דעם הױפּט איבער מײַנע געשעפֿטן, ער זאָל זײ פֿירן בשעת איך װעל זיצן און לערנען.“
און די דרײַ ברידער האָבן מסכּים געװען צום פֿאָטערס עצה און זײ האָבן זיך געגרײט אין װעג אַרײַן. יעדערן פֿון זײ האָט דער פֿאָטער אויפֿגעזעצט אויף אַ באַזונדערער שיף, װאָס איז געגאַנגען אין אַן אַנדער מדינה, און מיטגעגעבן זײ מיט אַ ברײטער האַנט געלט אױף הוצאָות. און די דרײַ ברידער האָבן גענומען װאַנדערן איבער דער װעלט, פֿון לאַנד צו לאַנד, און יעדערער פֿון זײ האָט גענומען זוכן אַן ענטפֿער אױף זײער פֿאָטערס פֿראַגע, װאָס עס איז דער זינען פֿון לעבן.
דער עלטסטער פֿון די ברידער איז געקומען אין אַ װײַט לאַנד און ער האָט דאָרטן געהערט, אַז אין אַ שטאָט וווּ מע מאַכט טעפּ געפֿינט זיך אַ טיפֿער זקן, װאָס אַלע האַלטן אים פֿאַר אַ גרױסן חכם. און דער בכור האָט זיך געהײסן פֿירן צו יענעם זקן. ער האָט פֿאַר זיך דערזען אַ זקן מיט געדיכטע ברעמען און קלוגע אױגן װאָס זיצט לעבן אַ באַרג לײם און מאַכט טעפּ. איז דער בכור צוגעגאַנגען צו דעם זקן און ער האָט זיך פֿאַר אים פֿאַרנײגט, און ער האָט צו אים גערעדט׃
„שלום צו דיר, קלוגער מאַן. דײַן חכמה קלינגט װײַט און ברײט, אַפֿילו איבער די גרענעצן פֿון דער מלוכה. בין איך צו דיר געקומען פֿון אַ װײַט לאַנד, דו זאָלסט מיר זאָגן׃ װאָס איז דער זינען פֿון דעם מענטשנס לעבן אױף דער װעלט? און פֿאַר דײַן ענטפֿער װעל איך דיר באַצאָלן אין גאָלד װיפֿל נאָר דו װעסט פֿאַרלאַנגען.“
במדינה רחוקה חי פעם איש עשיר ולו שלושה בנים שחיו בצל קורתו כמו היו ילדיו של מלך. ואיש עשיר זה, היה גם תלמיד-חכם, אלא שמרוב עיסוקיו חלפו השנים הרבות מבלי שהיה בידו זמן ללמוד. הוא נדר נדר: כאשר יגדלו ילדיו, לאחד מהם, החכם ביותר, ימסור את כל עסקיו, ואז ישב הוא וילמד את תורת ה' יומם וליל.
וכאשר גדלו בניו, קרא אותם האב העשיר אליו ואמר להם: "ילדיי, אני מספיק עשיר כדי שאתם וילדי ילדיכם לא תצטרכו לדאוג לפרנסה. ועל כך אני מודה לאל הנצחי יום יום אני מרגיש מעט אשמה כלפיו בזה שהנחתי לתורה והייתי עסוק רק במסחר. לכן, רוצה אני שאחד מכם ייקח על עצמו לנהל את המסחר, ואני אוכל לשבת וללמוד תורה בראש שקט".
כל אחד מהבנים רצה שבו יבחר האב לראש המסחר. ובין שלושת האחים כבר פרצה מחלוקת, אך האב היה חכם ואמר להם:
"ילדיי, כל אחד מכם יקר לי ביותר, יש לי רעיון כדי שלא תצטרכו לריב. כבר זמן רב הרהרתי בשאלה זו וחפצי הוא להגיע אל האמת, מה המשמעות של חיי אדם בעולם. לכל אחד מכם אתן כסף די צורכו למשך שנה אחת, ושלושתכם תסעו ברחבי העולם ובעוד שנה תחזרו הביתה, ומי מכם שיביא עימו התשובה האמיתית ביותר אודות משמעות חייו של אדם בעולם, אותו, אהפוך לראש המסחר של כל עסקיי, שאותם ינהל בשעה שאני אשב ללמוד."
ושלושת האחים הסכימו לבקשת האב והכינו עצמם לדרך. לכל אחד מהם, העניק האב אניה נפרדת, ששטה למדינה אחרת, ונתן להם ביד רחבה את דמי הוצאותיהם.
ושלושת האחים החלו לנדוד בעולם, מארץ לארץ, וכל אחד מהם חיפש תשובה לשאלת האב – מהי משמעות חיי אדם בעולם.
הבכור הגיע לארץ רחוקה ושם שמע, שבעיר שבה מכינים סירי חימר, אפשר למצוא זקן בא בימים שנחשב לחכם גדול בעיני כולם. והאח הורה לצאת לדרך לעבר זקן זה. כשנפגשו ראה האח איש זקן עם גבות עבות ועיניים חכמות שישב ליד ערימת חימר והכין סירים. האח התקרב אליו וקד קידה ואמר:
"שלום עליכם זקן חכם, חוכמתך נישאת הרחק ברחבי הארץ, אפילו מעבר לגבולות הממלכה. באתי אליך מארץ רחוקה כדי שתוכל לאמור לי: מהי משמעות חייו של אדם בעולם? ועבור תשובתך אשלם לך בזהב ככל שתבקש".
עברית
במדינה רחוקה חי פעם איש עשיר ולו שלושה בנים שחיו בצל קורתו כמו היו ילדיו של מלך. ואיש עשיר זה, היה גם תלמיד-חכם, אלא שמרוב עיסוקיו חלפו השנים הרבות מבלי שהיה בידו זמן ללמוד. הוא נדר נדר: כאשר יגדלו ילדיו, לאחד מהם, החכם ביותר, ימסור את כל עסקיו, ואז ישב הוא וילמד את תורת ה' יומם וליל.
וכאשר גדלו בניו, קרא אותם האב העשיר אליו ואמר להם: "ילדיי, אני מספיק עשיר כדי שאתם וילדי ילדיכם לא תצטרכו לדאוג לפרנסה. ועל כך אני מודה לאל הנצחי יום יום אני מרגיש מעט אשמה כלפיו בזה שהנחתי לתורה והייתי עסוק רק במסחר. לכן, רוצה אני שאחד מכם ייקח על עצמו לנהל את המסחר, ואני אוכל לשבת וללמוד תורה בראש שקט".
כל אחד מהבנים רצה שבו יבחר האב לראש המסחר. ובין שלושת האחים כבר פרצה מחלוקת, אך האב היה חכם ואמר להם:
"ילדיי, כל אחד מכם יקר לי ביותר, יש לי רעיון כדי שלא תצטרכו לריב. כבר זמן רב הרהרתי בשאלה זו וחפצי הוא להגיע אל האמת, מה המשמעות של חיי אדם בעולם. לכל אחד מכם אתן כסף די צורכו למשך שנה אחת, ושלושתכם תסעו ברחבי העולם ובעוד שנה תחזרו הביתה, ומי מכם שיביא עימו התשובה האמיתית ביותר אודות משמעות חייו של אדם בעולם, אותו, אהפוך לראש המסחר של כל עסקיי, שאותם ינהל בשעה שאני אשב ללמוד."
ושלושת האחים הסכימו לבקשת האב והכינו עצמם לדרך. לכל אחד מהם, העניק האב אניה נפרדת, ששטה למדינה אחרת, ונתן להם ביד רחבה את דמי הוצאותיהם.
ושלושת האחים החלו לנדוד בעולם, מארץ לארץ, וכל אחד מהם חיפש תשובה לשאלת האב – מהי משמעות חיי אדם בעולם.
הבכור הגיע לארץ רחוקה ושם שמע, שבעיר שבה מכינים סירי חימר, אפשר למצוא זקן בא בימים שנחשב לחכם גדול בעיני כולם. והאח הורה לצאת לדרך לעבר זקן זה. כשנפגשו ראה האח איש זקן עם גבות עבות ועיניים חכמות שישב ליד ערימת חימר והכין סירים. האח התקרב אליו וקד קידה ואמר:
"שלום עליכם זקן חכם, חוכמתך נישאת הרחק ברחבי הארץ, אפילו מעבר לגבולות הממלכה. באתי אליך מארץ רחוקה כדי שתוכל לאמור לי: מהי משמעות חייו של אדם בעולם? ועבור תשובתך אשלם לך בזהב ככל שתבקש".
יידיש
דער זקן האָט אָפּגעמאָסטן מיט זײַנע קלוגע אױגן דעם יונגן־מאַן און ער האָט אים געענטפֿערט׃
„זון מײַנער, װאָס פֿאַר אַ נוצן קען אַזאַ אַלטער מאַן װי איך בין האָבן פֿון דײַן גאָלד װאָס דו װעסט מיר געבן? איך בין אַזױ אַלט, אַז איך האָב איבערגעלעבט אַלע מײַנע קינדער. איך בין אױך נישט קײן חכם. נאָר איך האָב שױן לאַנג געלעבט אױף גאָטס װעלט און זיך צוגעקוקט צום לעבן, און איך װעל דיר געבן בחינם אַן ענטפֿער אױף דײַן פֿראַגע׃
„די װעלט איז אַ גרױסע אַכסניא. מענטשן קומען און מענטשן גײען. די אַכסניא איז שײן אױסגעפּוצט און מע קריגט אין איר די בעסטע זאַכן צו עסן און צו טרינקען. מע זיצט בײַ געדעקטע טישן און מע לאָזט זיך װױלגײן. אַ רײַכערער גאַסט עסט בעסערע מאכלים און טרינקט זיסערע װײַנען. אַן אָרעמער גאַסט עסט אַן אָרעמען מאכל און טרינקט װײַן נישט פֿון די בעסטע טרױבן. און גאָר אַ געמײנער גאַסט, װאָס האָט אין גאַנצן נישט צו באַצאָלן, אים װאַרפֿט מען צו ברעקלעך. און ער פֿאַרטרינקט זײ נישט מיט װײַן, נאָר מיט פּשוט װאַסער. אָבער אַלע טרעפֿן זיך אין דער דאָזיקער אַכסניא און אַלע פֿאַרלאָזן דערנאָך די טישן און גײען אַװעק. און נײַע מענטשן קומען און פֿאַרנעמען זײערע פּלעצער. אָט דאָס אַלץ איז דער זינען פֿון לעבן.“ אַזױ האָט דער זקן פֿאַרענדיקט און זיך װידער גענומען אױסצואַרבעטן אַ ליימענעם טאָפּ.
דער מיטלסטער זון איז אױך אַרומגעפֿאָרן איבער דער װעלט, ביז ער איז געקומען אין אַ שטאָט, וווּ מע האָט אים געזאָגט, אַז נישט װײַט, אין אַ װאַלד, געפֿינט זיך אַ הײליקער מאַן װאָס װױנט אָפּגעזונדערט פֿון מענטשן, און די גאַנצע צײַט זיצט ער איבער ספֿרים און לערנט. איז דער מיטלסטער זון אַװעקגעגאַנגען אין יענעם װאַלד, און װען ער איז צוגעקומען נאָענט צו יענעם הײליקן מאַן, האָט ער אים געזאָגט צוליב װאָס ער איז געקומען.
און דער הײליקער מאַן האָט צו אים געזאָגט׃
„איך װעל דיר ענטפֿערן מיט אַ משל׃ אַ מאָל איז אַ װאַנדערער געגאַנגען דורך אַ מידבר. פּלוצעם דערזעט ער װי אַ צאָרנדיקער לײב יאָגט זיך נאָך אים. איז אַ פּחד באַפֿאַלן דעם װאַנדערער און ער האָט גענומען לױפֿן. איז ער אַרײַנגעפֿאַלן אין אַ גרוב װאָס איז געװען צוגעדעקט מיט צװײַגן, און װען דער װאַנדערער זאָל זיך נישט געװען אָנכאַפּן אין אַ צװײַג, װאָס האָט אַרױסגעשטעקט פֿון אַ זײַט פֿון גרוב, װאָלט ער אַרונטערגעפֿאַלן אַזױ טיף, אַז זײַנע בײנער װאָלטן זיך צעשאָטן. טיף אין גרוב זענען געװען גיפֿטיקע שלאַנגען. די צװײַג, װאָס דער װאַנדערער האָט זיך אָנגעהאַלטן אױף איר, האָט געקרעכצט, אַז אָט־אָט ברעכט זי זיך איבער. דעם װאַנדערערס לעבן איז געװען אין סכּנה פֿון אַלע זײַטן׃ אױבן װאַרט אױף אים אַ לײב װאָס װיל אים פֿאַרצוקן, פֿון אונטן שיפּען גיפֿטיקע שלאַנגען, און די צװײַג קרעכצט און האַלט זיך בײַם אײַנברעכן. דערװײַל זעט ער אַז אױף דער צװײַג װאַקסן שײנע עפּל. האָט דער װאַנדערער פֿאַרגעסן אין אַלע געפֿאַרן, און ער האָט גענומען רײַסן די עפּל און זײ עסן. ער האָט געגעסן און נישט געװאָלט טראַכטן פֿון זײַן סוף. אָט דאָס, מײַן זון, איז דעם מענטשנס לעבן. דער נאַרישער מענטש יאָגט זיך נאָך פֿאַרגעניגנס און טראַכט נישט װעגן זײַן סוף.“
דער מיזיניק איז אױך געפֿאָרן אין אַ סך לענדער, ביז ער האָט געהערט אַז אין אַ שטאָט גײט אַרום אַ פּשוטער בעטלער איבער די הײַזער, און יענער בעטלער איז אַ גרױסער חכם. און דער מיזיניק איז געפֿאָרן אין יענער שטאָט און ער האָט באַגעגנט יענעם בעטלער און ער האָט בײַ אים געבעטן, אַז ער זאָל אים זאָגן װאָס עס איז דער זינען פֿון מענטשנס לעבן אױף דער װעלט.
דער בעטלער האָט דערױף געענטפֿערט׃ „איך װעל דיר דערצײלן אַ מעשׂה. אַ שטומער האָט אַ מאָל געזאָגט צו אַ בלינדן׃ איך האָב אַ טױבן זון, איז ער זײער אַן אומעטיקער. אפֿשר װײסטו פֿון עפּעס אַ גוטן פֿידל־שפּילער אים פֿרײלעך צו מאַכן? האָט דער בלינדער געענטפֿערט דעם שטומען׃ איך האָב גראָד הײַנט געזען אַ גוטן פֿידל־שפּילער. איך װעל נאָך אים שיקן מײַן זון, װאָס האָט נישט קײן פֿיס, אַז ער זאָל אים רופֿן. דער פֿידל־שפּילער האָט נישט געהאַט קײן הענט, און אַז ער איז געקומען צום שטומענס זון, האָט ער פֿאַר אים געשפּילט אױף אַ פֿידל װאָס האָט אױף זיך נישט געהאַט קײן סטרונעס. דער שטומער פֿאָטער האָט געזונגען, און דער בלינדער, דערזעענדיק, אַז דעם שטומענס זון איז פֿרײלעכער געװאָרן, האָט ער געבעטן זײַן זון װאָס האָט נישט געהאַט קײן פֿיס אַז ער זאָל גײן טאַנצן. אַ סך מענטשן זענען אָנגעקומען און צוגעזען די שׂימחה. װען דער שקר האָט פֿון דעם דערהערט, איז ער אױך געקומען צו לױפֿן. און װען דער עולם האָט דערזען דעם שקר, האָבן זײ אַלע פֿאַר אים געקניט און געבוקט זיך און זײ האָבן אױסגערופֿן׃ 'לעבן זאָל דער שקר, אונדזער קיניג!' אָט דאָס איז דאָס לעבן.“
צום יאָר האָבן זיך דעם רײַכן מאַנס דרײַ זין צוריקגעקערט אַהײם. יעדערער, לױט זײַן עלטער, האָט דעם פֿאָטער איבערגעגעבן דעם זינען פֿון לעבן. װען דער עלטסטער זון האָט דעם פֿאָטער דערצײלט אַז דאָס לעבן איז געגליכן צו אַן אַכסניא, האָט דער פֿאָטער געזאָגט׃
„קען דען זײַן אַז די װעלט איז בלױז אַן אָרט צו עסן און טרינקען און זיך לאָזן װױלגײן? איז דאָס דער ציל פֿון דעם גאַנצן באַשאַף? װיי װאָלט געװען דעם מענטשן אױף דער װעלט, װען זי זאָל זײַן נישט מער װי אַן אַכסניא.“
און דער מיטלסטער זון האָט דעם פֿאָטער איבערגעגעבן דעם משל פֿון דעם הײליקן מאַן אין װאַלד. האָט דער פֿאָטער געזאָגט׃
„דער הײליקער מאַן האָט גערעדט קלוג, אָבער זײַנע רײד זענען נישט אין גאַנצן ריכטיק. די װעלט באַשטײט נישט בלױז פֿון הונגעריקע חיות מיט שלאַנגען. גאָט האָט באַשאַפֿן אַ שײנע װעלט, נאָר דער מענטש דאַרף װיסן װי צו לעבן.“
און װען דער מיזיניק האָט געזען װי זײַנע צװײ ברידער זענען דורכגעפֿאַלן, האָט ער נאָכן דערצײלן די מעשׂה פֿון בעטלער געזאָגט צום פֿאָטער׃
„אױך דער בעטלער איז ניט געװען גערעכט. מענטשן האָבן פֿײַנט שקר, כאָטש זײ װערן אַ מאָל פֿון אים פֿאַרפֿירט. אָבער זײַן הערשאַפֿט קען לאַנג נישט אָנהאַלטן. איך האָב זיך אַלײן דערטראַכט װאָס עס איז דער זינען פֿון לעבן. דער זינען פֿון לעבן איז צו זוכן דעם אמת. דאָס זוכן איז דער ציל פֿון לעבן. כּל־זמן דער מענטש זוכט – לעבט ער.“
דער פֿאָטער האָט אַרומגענומען זײַן ייִנגסטן זון און ער האָט געזאָגט׃
„יאָ מײַן זון, דו ביסט גערעכט. דײַן ענטפֿער איז דער ריכטיקער׃
דער ציל און זינען פֿון לעבן איז דאָס זוכן! און דיך, מײַן זון, באַשטים איך צו פֿירן מײַנע מיסחרים.“
און פֿון דעמאָלט אָן איז דער פֿאָטער געזעסן טאָג און נאַכט און האָט געלערנט גאָטס תּורה, און זײַן קלוגער ייִנגסטער זון האָט געפֿירט די געשעפֿטן, און די גאַנצע משפּחה איז נאָך רײַכער געװאָרן. גאָט זאָל אונדז העלפֿן אַז מיר זאָלן אױך געהאָלפֿן װערן מיט אַלעם גוטן, אָמן.
יידיש עברית
דער זקן האָט אָפּגעמאָסטן מיט זײַנע קלוגע אױגן דעם יונגן־מאַן און ער האָט אים געענטפֿערט׃
„זון מײַנער, װאָס פֿאַר אַ נוצן קען אַזאַ אַלטער מאַן װי איך בין האָבן פֿון דײַן גאָלד װאָס דו װעסט מיר געבן? איך בין אַזױ אַלט, אַז איך האָב איבערגעלעבט אַלע מײַנע קינדער. איך בין אױך נישט קײן חכם. נאָר איך האָב שױן לאַנג געלעבט אױף גאָטס װעלט און זיך צוגעקוקט צום לעבן, און איך װעל דיר געבן בחינם אַן ענטפֿער אױף דײַן פֿראַגע׃
„די װעלט איז אַ גרױסע אַכסניא. מענטשן קומען און מענטשן גײען. די אַכסניא איז שײן אױסגעפּוצט און מע קריגט אין איר די בעסטע זאַכן צו עסן און צו טרינקען. מע זיצט בײַ געדעקטע טישן און מע לאָזט זיך װױלגײן. אַ רײַכערער גאַסט עסט בעסערע מאכלים און טרינקט זיסערע װײַנען. אַן אָרעמער גאַסט עסט אַן אָרעמען מאכל און טרינקט װײַן נישט פֿון די בעסטע טרױבן. און גאָר אַ געמײנער גאַסט, װאָס האָט אין גאַנצן נישט צו באַצאָלן, אים װאַרפֿט מען צו ברעקלעך. און ער פֿאַרטרינקט זײ נישט מיט װײַן, נאָר מיט פּשוט װאַסער. אָבער אַלע טרעפֿן זיך אין דער דאָזיקער אַכסניא און אַלע פֿאַרלאָזן דערנאָך די טישן און גײען אַװעק. און נײַע מענטשן קומען און פֿאַרנעמען זײערע פּלעצער. אָט דאָס אַלץ איז דער זינען פֿון לעבן.“ אַזױ האָט דער זקן פֿאַרענדיקט און זיך װידער גענומען אױסצואַרבעטן אַ ליימענעם טאָפּ.
דער מיטלסטער זון איז אױך אַרומגעפֿאָרן איבער דער װעלט, ביז ער איז געקומען אין אַ שטאָט, וווּ מע האָט אים געזאָגט, אַז נישט װײַט, אין אַ װאַלד, געפֿינט זיך אַ הײליקער מאַן װאָס װױנט אָפּגעזונדערט פֿון מענטשן, און די גאַנצע צײַט זיצט ער איבער ספֿרים און לערנט. איז דער מיטלסטער זון אַװעקגעגאַנגען אין יענעם װאַלד, און װען ער איז צוגעקומען נאָענט צו יענעם הײליקן מאַן, האָט ער אים געזאָגט צוליב װאָס ער איז געקומען.
און דער הײליקער מאַן האָט צו אים געזאָגט׃
„איך װעל דיר ענטפֿערן מיט אַ משל׃ אַ מאָל איז אַ װאַנדערער געגאַנגען דורך אַ מידבר. פּלוצעם דערזעט ער װי אַ צאָרנדיקער לײב יאָגט זיך נאָך אים. איז אַ פּחד באַפֿאַלן דעם װאַנדערער און ער האָט גענומען לױפֿן. איז ער אַרײַנגעפֿאַלן אין אַ גרוב װאָס איז געװען צוגעדעקט מיט צװײַגן, און װען דער װאַנדערער זאָל זיך נישט געװען אָנכאַפּן אין אַ צװײַג, װאָס האָט אַרױסגעשטעקט פֿון אַ זײַט פֿון גרוב, װאָלט ער אַרונטערגעפֿאַלן אַזױ טיף, אַז זײַנע בײנער װאָלטן זיך צעשאָטן. טיף אין גרוב זענען געװען גיפֿטיקע שלאַנגען. די צװײַג, װאָס דער װאַנדערער האָט זיך אָנגעהאַלטן אױף איר, האָט געקרעכצט, אַז אָט־אָט ברעכט זי זיך איבער. דעם װאַנדערערס לעבן איז געװען אין סכּנה פֿון אַלע זײַטן׃ אױבן װאַרט אױף אים אַ לײב װאָס װיל אים פֿאַרצוקן, פֿון אונטן שיפּען גיפֿטיקע שלאַנגען, און די צװײַג קרעכצט און האַלט זיך בײַם אײַנברעכן. דערװײַל זעט ער אַז אױף דער צװײַג װאַקסן שײנע עפּל. האָט דער װאַנדערער פֿאַרגעסן אין אַלע געפֿאַרן, און ער האָט גענומען רײַסן די עפּל און זײ עסן. ער האָט געגעסן און נישט געװאָלט טראַכטן פֿון זײַן סוף. אָט דאָס, מײַן זון, איז דעם מענטשנס לעבן. דער נאַרישער מענטש יאָגט זיך נאָך פֿאַרגעניגנס און טראַכט נישט װעגן זײַן סוף.“
דער מיזיניק איז אױך געפֿאָרן אין אַ סך לענדער, ביז ער האָט געהערט אַז אין אַ שטאָט גײט אַרום אַ פּשוטער בעטלער איבער די הײַזער, און יענער בעטלער איז אַ גרױסער חכם. און דער מיזיניק איז געפֿאָרן אין יענער שטאָט און ער האָט באַגעגנט יענעם בעטלער און ער האָט בײַ אים געבעטן, אַז ער זאָל אים זאָגן װאָס עס איז דער זינען פֿון מענטשנס לעבן אױף דער װעלט.
דער בעטלער האָט דערױף געענטפֿערט׃ „איך װעל דיר דערצײלן אַ מעשׂה. אַ שטומער האָט אַ מאָל געזאָגט צו אַ בלינדן׃ איך האָב אַ טױבן זון, איז ער זײער אַן אומעטיקער. אפֿשר װײסטו פֿון עפּעס אַ גוטן פֿידל־שפּילער אים פֿרײלעך צו מאַכן? האָט דער בלינדער געענטפֿערט דעם שטומען׃ איך האָב גראָד הײַנט געזען אַ גוטן פֿידל־שפּילער. איך װעל נאָך אים שיקן מײַן זון, װאָס האָט נישט קײן פֿיס, אַז ער זאָל אים רופֿן. דער פֿידל־שפּילער האָט נישט געהאַט קײן הענט, און אַז ער איז געקומען צום שטומענס זון, האָט ער פֿאַר אים געשפּילט אױף אַ פֿידל װאָס האָט אױף זיך נישט געהאַט קײן סטרונעס. דער שטומער פֿאָטער האָט געזונגען, און דער בלינדער, דערזעענדיק, אַז דעם שטומענס זון איז פֿרײלעכער געװאָרן, האָט ער געבעטן זײַן זון װאָס האָט נישט געהאַט קײן פֿיס אַז ער זאָל גײן טאַנצן. אַ סך מענטשן זענען אָנגעקומען און צוגעזען די שׂימחה. װען דער שקר האָט פֿון דעם דערהערט, איז ער אױך געקומען צו לױפֿן. און װען דער עולם האָט דערזען דעם שקר, האָבן זײ אַלע פֿאַר אים געקניט און געבוקט זיך און זײ האָבן אױסגערופֿן׃ 'לעבן זאָל דער שקר, אונדזער קיניג!' אָט דאָס איז דאָס לעבן.“
צום יאָר האָבן זיך דעם רײַכן מאַנס דרײַ זין צוריקגעקערט אַהײם. יעדערער, לױט זײַן עלטער, האָט דעם פֿאָטער איבערגעגעבן דעם זינען פֿון לעבן. װען דער עלטסטער זון האָט דעם פֿאָטער דערצײלט אַז דאָס לעבן איז געגליכן צו אַן אַכסניא, האָט דער פֿאָטער געזאָגט׃
„קען דען זײַן אַז די װעלט איז בלױז אַן אָרט צו עסן און טרינקען און זיך לאָזן װױלגײן? איז דאָס דער ציל פֿון דעם גאַנצן באַשאַף? װיי װאָלט געװען דעם מענטשן אױף דער װעלט, װען זי זאָל זײַן נישט מער װי אַן אַכסניא.“
און דער מיטלסטער זון האָט דעם פֿאָטער איבערגעגעבן דעם משל פֿון דעם הײליקן מאַן אין װאַלד. האָט דער פֿאָטער געזאָגט׃
„דער הײליקער מאַן האָט גערעדט קלוג, אָבער זײַנע רײד זענען נישט אין גאַנצן ריכטיק. די װעלט באַשטײט נישט בלױז פֿון הונגעריקע חיות מיט שלאַנגען. גאָט האָט באַשאַפֿן אַ שײנע װעלט, נאָר דער מענטש דאַרף װיסן װי צו לעבן.“
און װען דער מיזיניק האָט געזען װי זײַנע צװײ ברידער זענען דורכגעפֿאַלן, האָט ער נאָכן דערצײלן די מעשׂה פֿון בעטלער געזאָגט צום פֿאָטער׃
„אױך דער בעטלער איז ניט געװען גערעכט. מענטשן האָבן פֿײַנט שקר, כאָטש זײ װערן אַ מאָל פֿון אים פֿאַרפֿירט. אָבער זײַן הערשאַפֿט קען לאַנג נישט אָנהאַלטן. איך האָב זיך אַלײן דערטראַכט װאָס עס איז דער זינען פֿון לעבן. דער זינען פֿון לעבן איז צו זוכן דעם אמת. דאָס זוכן איז דער ציל פֿון לעבן. כּל־זמן דער מענטש זוכט – לעבט ער.“
דער פֿאָטער האָט אַרומגענומען זײַן ייִנגסטן זון און ער האָט געזאָגט׃
„יאָ מײַן זון, דו ביסט גערעכט. דײַן ענטפֿער איז דער ריכטיקער׃
דער ציל און זינען פֿון לעבן איז דאָס זוכן! און דיך, מײַן זון, באַשטים איך צו פֿירן מײַנע מיסחרים.“
און פֿון דעמאָלט אָן איז דער פֿאָטער געזעסן טאָג און נאַכט און האָט געלערנט גאָטס תּורה, און זײַן קלוגער ייִנגסטער זון האָט געפֿירט די געשעפֿטן, און די גאַנצע משפּחה איז נאָך רײַכער געװאָרן. גאָט זאָל אונדז העלפֿן אַז מיר זאָלן אױך געהאָלפֿן װערן מיט אַלעם גוטן, אָמן.
הזקן מדד את הבחור בעיניו החכמות וענה לו:
"בני, מה תועלת יש לזקן כמותי בזהב שרצית לתת לי? אני כה זקן, שחייתי יותר מכל ילדיי. ואני כלל לא חכם אלא חייתי כבר זמן רב בעולמו של האל ובחנתי את החיים, ואתן לך בחינם תשובה לשאלתך:
"העולם הוא אכסניה גדולה. אנשים באים ואנשים הולכים, האכסניה מצוחצחת היטב ושם מוצאים את הדברים הטובים ביותר לאכול ולשתות. יושבים לשולחן עמוס במאכלים ואפשר לעשות מה שרוצים. אורח עשיר אוכל מאכלים טובים יותר ושותה יין מתוק יותר. אורח עני אוכל מאכל דל ושותה יין שלא מהענבים הטובים ביותר.
וכך, האורח הנמוך ביותר, שאין לו בכלל איך לשלם, לו זורקים פירורים. והוא אוכל אותם לא עם יין, כי אם פשוט עם מים. אלא שכולם נפגשים באכסניה זו, וכולם עוזבים לאחר מכן את השולחן ומסתלקים. ואנשים חדשים מגיעים ולוקחים את מקומם. זו היא כל משמעות החיים." כך סיים הזקן וחזר להכין סירי חימר.
האח האמצעי גם הוא נסע ברחבי העולם עד שהגיע לעיר שבה נאמר לו שלא רחוק, ביער, נמצא זקן קדוש שחי בפרישות מהעולם, וכל הזמן יושב עם ספריו ולומד. והאח האמצעי נכנס ליער וכשהתקרב לאותו זקן קדוש, אמר לו את סיבת בואו.
והאיש הקדוש אמר לו: "אענה לך במשל: היה היה פעם נווד שהלך במדבר. פתאום ראה אריה זועם שועט לעברו. פחד נפל על הנווד והוא התחיל לרוץ. הוא נפל לתוך בור שהיה מכוסה בענפים. ואילו לא היה נאחד בענף שבלט מצד הבור, היה נופל כל-כך עמוק, שכל עצמותיו היו מתנפצות. עמוק בבור היו נחשים ארסיים. הענף, שבו נאחד הנווד חרק ואט אט החל להישבר. חיי הנווד היו בסכנה מכל הצדדים: למעלה חיכה לו אריה שרצה לטרפו, ולמטה לחשו נחשים ארסיים, והענף חרק עד שנתפס בסיב אחד בלבד. תוך כדי כך ראה שעל הענף צמח תפוח יפהפה. וזה גרם לנווד לשכוח את כל הסכנות, והוא חשב לקטוף את התפוח לאכלו. הוא אכל ולא רצה לחשוב על מותו. כך נראים, בני, חיי האדם. האיש הטיפש נרדף על-ידי הנאות ולא חושב על סופו."
הבן הצעיר נסע גם הוא בארצות רבות, עד ששמע שבעיר אחת מסתובב בין הבתים קבצן פשוט והוא חכם גדול. הבן הצעיר נסע לעיר זו, פגש את הקבצן וביקש ממנו שיגיד לו מה משמעות חייו של האדם בעולם.
על כך ענה הקבצן:
"אספר לך סיפור. אילם אחד אמר פעם לעיוור: יש לי בן חירש, הוא עצוב מאוד. אולי מכיר אתה איזה כנר שיעשה אותו שמח? ענה העיוור לאילם: במקרה ראיתי היום כנר טוב. אשלח אליו את ילדי שאין לו רגליים. הנגן עצמו אין לו ידיים וכאשר יבוא לבנו של האילם, הוא ינגן לכבודו בכינור שאין לו כלל מיתרים. בנו של האילם התחיל לשיר, והעיוור, כשראה שבנו של האילם נעשה שמח, נתן לו את בנו, שאין לו רגליים, כדי שירקוד. הרבה אנשים באו לחזות בשמחה. כשהשקר שמע על כך, בא גם הוא בריצה, וכשכולם ראו את השקר השתחוו אליו אפיים ארצה וקראו: 'יחי השקר, מלכנו!'. כך הם החיים".
לאחר שנה קרא האיש העשיר לשלושת בניו לחזור. כל אחד מהם לפי גילו, מסר לאביו את מה שלמד על משמעות החיים. כשהבן הבכור סיפר לאביו שהחיים משתווים לאכסניה אמר האב:
"האם יכול להיות שהעולם הוא רק מקום לאכול ולשתות ולהתענג? האם זו המטרה של כל הבריאה? האם יכול היה לבוא סבל על האנשים בעולם אם היה הוא לא יותר מאכסניה."
והבן האמצעי מסר לאביו את המשל של האיש הקדוש ביער, אמר האב בתשובה:
"האיש הקדוש דיבר בחוכמה, אך דבריו לא נכונים לגמרי. העולם מורכב לא רק מחיות רעבות ומנחשים. אלוהים ברא עולם יפה, אך האדם צריך לדעת כיצד לחיות".
והבן הצעיר ראה איך נכשלו שני אחיו, ואחרי שסיפר לאביו את הסיפור של הקבצן, אמר:
"גם הקבצן לא צדק. אנשים שונאים שקר, למרות שמידי פעם פותו על-ידו. אך שליטתו לא יכולה להמשך לעד. והרהרתי לעצמי מהי משמעות החיים. משמעות החיים היא לחפש את האמת. החיפוש הזה הוא מטרת החיים. כל זמן שאדם מחפש – הוא חי".
האב חיבק את בנו הצעיר ואמר:
”כן, בני, אתה צודק. תשובתך היא הנכונה ביותר: המטרה ומשמעות החיים הוא החיפוש הזה! ואתה בני, החלטתי שתנהיג את עסקיי.
ומאז ישב האב יום וליל ללמוד את תורת האל, ובנו הצעיר החכם הנהיג את עסקיו, וכל המשפחה נעשתה אפילו עוד יותר עשירה. ואלוהים יעזור לנו שיפלו גם עלינו הרבה דברים טובים, אמן.
עברית
הזקן מדד את הבחור בעיניו החכמות וענה לו:
"בני, מה תועלת יש לזקן כמותי בזהב שרצית לתת לי? אני כה זקן, שחייתי יותר מכל ילדיי. ואני כלל לא חכם אלא חייתי כבר זמן רב בעולמו של האל ובחנתי את החיים, ואתן לך בחינם תשובה לשאלתך:
"העולם הוא אכסניה גדולה. אנשים באים ואנשים הולכים, האכסניה מצוחצחת היטב ושם מוצאים את הדברים הטובים ביותר לאכול ולשתות. יושבים לשולחן עמוס במאכלים ואפשר לעשות מה שרוצים. אורח עשיר אוכל מאכלים טובים יותר ושותה יין מתוק יותר. אורח עני אוכל מאכל דל ושותה יין שלא מהענבים הטובים ביותר.
וכך, האורח הנמוך ביותר, שאין לו בכלל איך לשלם, לו זורקים פירורים. והוא אוכל אותם לא עם יין, כי אם פשוט עם מים. אלא שכולם נפגשים באכסניה זו, וכולם עוזבים לאחר מכן את השולחן ומסתלקים. ואנשים חדשים מגיעים ולוקחים את מקומם. זו היא כל משמעות החיים." כך סיים הזקן וחזר להכין סירי חימר.
האח האמצעי גם הוא נסע ברחבי העולם עד שהגיע לעיר שבה נאמר לו שלא רחוק, ביער, נמצא זקן קדוש שחי בפרישות מהעולם, וכל הזמן יושב עם ספריו ולומד. והאח האמצעי נכנס ליער וכשהתקרב לאותו זקן קדוש, אמר לו את סיבת בואו.
והאיש הקדוש אמר לו: "אענה לך במשל: היה היה פעם נווד שהלך במדבר. פתאום ראה אריה זועם שועט לעברו. פחד נפל על הנווד והוא התחיל לרוץ. הוא נפל לתוך בור שהיה מכוסה בענפים. ואילו לא היה נאחד בענף שבלט מצד הבור, היה נופל כל-כך עמוק, שכל עצמותיו היו מתנפצות. עמוק בבור היו נחשים ארסיים. הענף, שבו נאחד הנווד חרק ואט אט החל להישבר. חיי הנווד היו בסכנה מכל הצדדים: למעלה חיכה לו אריה שרצה לטרפו, ולמטה לחשו נחשים ארסיים, והענף חרק עד שנתפס בסיב אחד בלבד. תוך כדי כך ראה שעל הענף צמח תפוח יפהפה. וזה גרם לנווד לשכוח את כל הסכנות, והוא חשב לקטוף את התפוח לאכלו. הוא אכל ולא רצה לחשוב על מותו. כך נראים, בני, חיי האדם. האיש הטיפש נרדף על-ידי הנאות ולא חושב על סופו."
הבן הצעיר נסע גם הוא בארצות רבות, עד ששמע שבעיר אחת מסתובב בין הבתים קבצן פשוט והוא חכם גדול. הבן הצעיר נסע לעיר זו, פגש את הקבצן וביקש ממנו שיגיד לו מה משמעות חייו של האדם בעולם.
על כך ענה הקבצן:
"אספר לך סיפור. אילם אחד אמר פעם לעיוור: יש לי בן חירש, הוא עצוב מאוד. אולי מכיר אתה איזה כנר שיעשה אותו שמח? ענה העיוור לאילם: במקרה ראיתי היום כנר טוב. אשלח אליו את ילדי שאין לו רגליים. הנגן עצמו אין לו ידיים וכאשר יבוא לבנו של האילם, הוא ינגן לכבודו בכינור שאין לו כלל מיתרים. בנו של האילם התחיל לשיר, והעיוור, כשראה שבנו של האילם נעשה שמח, נתן לו את בנו, שאין לו רגליים, כדי שירקוד. הרבה אנשים באו לחזות בשמחה. כשהשקר שמע על כך, בא גם הוא בריצה, וכשכולם ראו את השקר השתחוו אליו אפיים ארצה וקראו: 'יחי השקר, מלכנו!'. כך הם החיים".
לאחר שנה קרא האיש העשיר לשלושת בניו לחזור. כל אחד מהם לפי גילו, מסר לאביו את מה שלמד על משמעות החיים. כשהבן הבכור סיפר לאביו שהחיים משתווים לאכסניה אמר האב:
"האם יכול להיות שהעולם הוא רק מקום לאכול ולשתות ולהתענג? האם זו המטרה של כל הבריאה? האם יכול היה לבוא סבל על האנשים בעולם אם היה הוא לא יותר מאכסניה."
והבן האמצעי מסר לאביו את המשל של האיש הקדוש ביער, אמר האב בתשובה:
"האיש הקדוש דיבר בחוכמה, אך דבריו לא נכונים לגמרי. העולם מורכב לא רק מחיות רעבות ומנחשים. אלוהים ברא עולם יפה, אך האדם צריך לדעת כיצד לחיות".
והבן הצעיר ראה איך נכשלו שני אחיו, ואחרי שסיפר לאביו את הסיפור של הקבצן, אמר:
"גם הקבצן לא צדק. אנשים שונאים שקר, למרות שמידי פעם פותו על-ידו. אך שליטתו לא יכולה להמשך לעד. והרהרתי לעצמי מהי משמעות החיים. משמעות החיים היא לחפש את האמת. החיפוש הזה הוא מטרת החיים. כל זמן שאדם מחפש – הוא חי".
האב חיבק את בנו הצעיר ואמר:
”כן, בני, אתה צודק. תשובתך היא הנכונה ביותר: המטרה ומשמעות החיים הוא החיפוש הזה! ואתה בני, החלטתי שתנהיג את עסקיי.
ומאז ישב האב יום וליל ללמוד את תורת האל, ובנו הצעיר החכם הנהיג את עסקיו, וכל המשפחה נעשתה אפילו עוד יותר עשירה. ואלוהים יעזור לנו שיפלו גם עלינו הרבה דברים טובים, אמן.
