מײַן ערשטער דעפּאָזיט

ההפקדה הראשונה שלי
תרגום:
הקדמה
משה נאדיר, שם העט של הסופר היידי יצחק רייז (1943-1885) הנודע בין השאר בכתיבתו הסאטירית. היגר עם משפחתו לניו יורק כאשר היה בן שלוש עשרה ועד מהרה החל לפרסם את שיריו הראשונים. כתיבתו נוגעת לסוגיות חברתיות ופוליטיות רבות והוא לא התחמק מלעסוק כמעט בכל נושא גם אם שנוי במחלוקת.

מערכת איבערזעץ

Morris Huberland, Williamsburgh Savings Bank. Brooklyn, NY, The Miriam and Ira D. Wallach Division of Art, Prints and Photographs: Photography Collection, The New York Public Library
יידיש

איך װײס נישט װי אַזױ דאָס איז געשען. װי אַזױ סע איז מיר גאָר אײַנגעפֿאַלן אַזאַ געדאַנק צו נעמען מײַנע בלוטיקע געלטער און זײ אָנגעטרױען אַ באַנק! אָבער עס איז געשען. מוצאי־חנוכּה פֿון הײַנטיקן יאָר האָב איך גענומען מײַנע שװער פֿאַרהאָרעװעטע געלטער — מײַנע צװאַנציק דאָלאַר — און זײ אַװעקגעטראָגן אין באַנק אַרײַן און אָנשטאָט געלט — לעבעדיק געלט, װאָס מען קאָן דערמיט קױפֿן װאָס מען װיל, האָב איך געקראָגן עפּעס אַ גרין ביכעלע, צונױפֿגעלײגט אין אַ געל קאָנװערטל, און — דאָס אַלץ. אַז איך האָב דאָס דערזען איז מיר אײַנגעפֿאַלן ס'האַרץ, און איך האָב שױן חרטה געהאַט אױף דעם גאַנצן ענין.
ערשטנס איז מיר נישט געפֿעלן געװאָרן דאָס בחורל װאָס שטײט בײַם פֿענצטערל און נעמט צו ס'געלט. אַ יונג בחורל. נישט קײן פֿאַרהײַראַטס. װאָס טו איך אים, אַז ער נעמט צו ס'געלט און אַנטלױפֿט? און צװײטנס איז מיר נישט געפֿעלן װי אַזױ ער האָט מיך באַהאַנדלט: צוגענומען ס'געלט, אַ כאַפּ געטון עפּעס אַ ביכעלע, אַרײַנגעשריבן דאָרטן װאָס נישט איז, דערלאַנגט דערמיט אַ קנאַק אױפֿן פֿענצטערל און אַ זינג געטון: „נעקסט!“…
אַזױ גיך װי איך האָב געקראָגן ס'ביכעלע האָב איך אַ קוק געטון אינעװײניק און… ס'איז אין מיר פֿאַרקילט געװאָרן װוּ איך האָב געהאַט אַ טראָפּן בלוט. װאָס איז דאָס פֿאַר אַ מין געשריפֿטס? און װי אַזױ װעט ער עס קאָנען איבערלײענען? און פֿון װאַנעט װײסט ער, אַז סע מאַכט צװאַנציק?… „איי!“ האָב איך געטראַכט, „עפּעס געפֿעלט מיר נישט דער גאַנצער עסק!“… און איך בין צוגעלאָפֿן צום פֿענצטערל, אַװעקגעשטופּט דעם ייִדן װאָס איז געשטאַנען אין לײַן און אַרײַנגעשריגן צו דעם בחורל דאָרטן אינעװײניק. „היי!“ האָב איך אים אַרײַנגעשריגן „איך האָב אײַך אָקערשט אַװעקגעגעבן צװאַנציק דאָלאַר!“
— װאָס זשע װילט איר? — מאַכט צו מיר דאָס קאַסירערל און פֿאַרשניצט זיך אַ בלײַפֿעדער.
— איך װיל, אַז איר זאָלט נישט זײַן אַזאַ עזות־פּנים! — זאָג איך — אַז נישט כאַפּסטו אַ פֿלעם איבער די פּיסקעס אַז דער גוטער־יאָר װעט דיך צונעמען.
מאַכט ער צו מיר: מיסטער װאָס װילט איר? איך האָב אײַך געגעבן אַ ביכל? — דאַצאָל!
— איצע נאָף! — זאָג איך. — איך װיל מיט דיר מער נישט רעדן, דו בלוטזױגער, — זאָג איך — װאָס דו ביסט. איך זע שױן, — זאָג איך, — אַז איך בין דאָ אַרײַנגעפֿאַלן אין די ריכטיקע הענט. גיב מיר צוריק — זאָג איך — ס'געלט און לאָמיר — זאָג איך — זײַן אױס מחותּנים.
מאַכט ער צו מיר: צימפּאַסיבל!
זאָג איך: איכ'ל דיר באַלד געבן אַ צימפּאַסיבל, אַז דער גוטער־יאָר װעט דיך צונעמען. שװינדלער, — זאָג איך — װאָס דו ביסט. מיט מיר — זאָג איך — װעסטו נישט מאַכן אַזעלכע שטיק. גיב אַהער די געלטער, — זאָג איך — אײדער — זאָג איך — איך רוף פּאָליצײסקע און אײדער — זאָג איך — איך שרײַ געװאַלד. גע־װאַ־לד!, — צעשרײַ איך זיך אױפֿן קול — גע־װאַ־לד!
דערהערט אַז איך שרײַ געװאַלד, איז ער שױן געװאָרן אַ ביסל װײכער — דער בחור, און מיר גענומען געבן צו פֿאַרשטײן, אַז איצט קאָן ער מיר נישט צוריקגעבן ס'געלט, אַז איך מוז װאַרטן צװײ װאָכן. ס'אַ רול אַזאַ.
זאָג איך: אױב אַזױ, טאָ לײענט זשע מיר איבער װאָס איר האָט אַרײַנגעשריבן אין ביכעלע. לאָמיך זען, — זאָג איך — צו איר װײסט װאָס איר האָט דאָרטן אַרײַנגעשריבן. עפּעס — זאָג איך — האָט איר עס מיר געמאַכט צו שנעל. עס גלױבט זיך מיר נישט, — זאָג איך, — אַז מ'זאָל אַזױ גיך קאָנען פֿאַרשרײַבן אַזױ פֿיל געלט.
נעמט ער בײַ מיר צו ס'ביכעלע און לײענט איבער: „צװאַנציק דאָלאַר.“
זאָג איך: אָלרײַט. געדענקט זשע! ס'איז צװאַנציק דאָלאַר! און זאָלן די ייִדן — זאָג איך — װאָס שטײען לעבן פֿענצטערל, זײַן עדות. ייִדן! — זאָג איך — זײַט עדות, אַז איך האָב דאָ אין באַנק צװײ קנאַקעדיקע צענערלעך!
און איך גײ אַהײם מיטן ביכעלע.
מילא פֿאַרשטײט זיך, אַז פֿון שלאָפֿן איז שױן געװען אָפּגערעדט. אַ גאַנצע נאַכט האָט זיך מיר געחלומט אַז רױבער זענען באַפֿאַלן די באַנק און מ'האָט אױסגערױבט װוּ אַ פּעני. עטלעכע מאָל דורך דער נאַכט האָב איך זיך אױפֿגעװעקט און געשריגן געװאַלד, און אַז סע איז געװאָרן טאָג, האָב איך די ערשטע זאַך געכאַפּט די קאַר און אַװעקגעלאָפֿן צו דער באַנק.
זי איז געװען גאַנץ. נישט אױסגערױבט. אַ שטײן איז מיר אַראָפּ פֿון האַרץ.
נאָר אַזױ װי איך בין אַזױ געשטאַנען בײַ דער באַנק און באַטראַכט דאָס פֿענצטער, איז מיר אײַנגעפֿאַלן, אַז די גראַטעס זענען צו שװאַך און אַז מ'דאַרף האָבן נײַע גראַטעס.
בין איך שױן אַזױ געשטאַנען מיטן לאָנטשקעסטל אין האַנט און געװאַרט ביז דער פּרעזידענט פֿון באַנק װעט אָנקומען.
אַז דער פּרעזידענט איז אָנגעקומען, האָב איך אים פֿאַרנומען אָן אַ זײַט און אים געזאָגט, אַז ער מוז האָבן נײַע גראַטעס פֿאַר דער באַנק און נאָך מײַן מײנונג, — זאָג איך — איז די גאַנצע געבײַדע אַ שװאַכע, און מען דאַרף זי איבערבױען. מען דאַרף זען, — זאָג איך — אַז די גאַנצע געבײַדע זאָל זײַן פֿון סאַמע מערמלשטײן, װײַל מערמלשטײן, — זאָג איך — איז האַרט.
מאַכט ער צו מיר: אָלרײַט. איך דאַנק אײַך פֿאַר דער עצה.
זאָג איך: געדענקט זשע, למע"ה! אַ נײַע געבײַדע פֿון מערמלשטײן! און נײַע גראַטעס… און סע זאָל זײַן, — זאָג איך — גוט באַװאָרנט… איך בין עקסטרע — זאָג איך — געקומען צו לױפֿן פֿון בראָנזװיל… װײַל סע האָט זיך מיר, — זאָג איך — געחלומט אַז מ'האָט אונדז באַגנבֿעט…
און איך לױף אַװעק צו דער אַרבעט.
פֿאַר נאַכט, אַז איך דאַרף אַהײמפֿאָרן, טראַכט איך: איכ'ל פֿאַרבײַגײן די באַנק זען װאָס סע הערט זיך. מ'קען קײן מאָל נישט װיסן, — טראַכט איך — װי אַזױ אַ זאַך מאַכט זיך. ס'אַמעריקע! — טראַכט איך.
איך קום אַזױ צו צו דער באַנק און איך גיב אַ קוק, זע איך: עפּעס אַ ייִד פֿליט אַרױס פֿון באַנק און — הײבט אָן לױפֿן.
הייב איך אָן שרײַען געװאַלד! און — איך לױף אים נאָך… אַזױ לאַנג ביז וואַנען אַ פּאָליסמאַן האָט אים אָפּגעשטעלט. און װאָס, מײנט איר, האָט זיך אַרױסגעװיזן? עס האָט זיך אַרױסגעװיזן, אַז דער ייִד איז אָנגעשטעלט אין באַנק און אַז ער איז געלאָפֿן כאַפּן אַ קאַר, װײַל דאָס װײַב גײט אים צו קינד מיט אַ מײדעלע.
האָב איך מיך אַ קאַפּעלע פֿאַרשעמט און אַהײמגעפֿאָרן.
אָבער שלאָפֿן האָב איך װידער נישט געקאָנט.
אַ גאַנצע נאַכט האָט זיך מיר אַלץ אױסגעדאַכט, אַז דאָס קאַסירערל װאָס האָט מיר געגעבן ס'ביכל האַלט אין דער האַנט אַ זעקל מיט געלט און לױפֿט. און איך נאָך אים… און איך האָב װידער עטלעכע מאָל געשריגן געװאַלד פֿון שלאָף און געװאָרפֿן מיט די הענט, און שיִער דערהרגעט די בײבי…
צו מאָרגנס גאַנץ פֿרי בין איך אַװעק צו אַ לאַנדסמאַן, װאָס װױנט גראָד אַקעגן דער באַנק, און איך האָב אים צוגעזאָגט דרײַסיק פּראָצענט פֿון דעם פֿאַרלוסט, אַבי ער זאָל האַלטן אַן אױג אױף דער באַנק און ער זאָל זי װאַטשן. „װאַטש!“ האָב איך אים געבעטן, „זיץ און װאַטש! לאָז נישט אַראָפּ — זאָג איך — אַן אױג פֿון דער באַנק, און אַזױ גיך, — זאָג איך — װי גאָט װעט מיר העלפֿן און די צװײ װאָכן װעלן בשלום אַריבער, איז כאַפּ איך גלײַך אַרױס — זאָג איך — די צװאַנציק דאָלאַר, און לאָזן זיך — זאָג איך — אָנצינדן אַלע בענק. מער, — זאָג איך — טרעט איך דאָרט נישט אַריבער די שװעל!“
דערװײַל גײען אַװעק נאָך צװײ טעג, לײען איך אין די פּײפּערס, אַז מ'האָט באַגנבֿעט אַ באַנק, ערגעץ אין די בראָנקס. לױף איך אַװעק צום פּרעזידענט פֿון מײַן באַנק און זאָג אים:
— ס'איז ביטער!
מאַכט ער צו מיר: װאָס איז דער מער?
זאָג איך: מען גנבֿעט!
זאָגט ער: בײַ מיר װעט מען נישט גנבֿענען! מײַן באַנק איז באַװאָרנט.
זאָג איך: נו, און װאָס טוט איר, למשל, אַז אײַער קאַסירערל כאַפּט צו ס'געלט און אַנטלױפֿט?
זאָגט ער: מיסטער, איר װײסט נישט װאָס איר רעדט!
זאָג איך: נו, מילא… װײס איך נישט װאָס איך רעד… ס'איז מיר נישט געלעגן… אָבער נײַע גראַטעס האָט איר געמאַכט?…
זאָגט ער: נײן.
זאָג איך: נו, און די געבײַדע האָט איר איבערגעבױט, צי אױך נישט?
מאַכט ער: פּליז, הערט אױף באַדערן.
זאָג איך: אױב איר האָט נישט געמאַכט קײן נײַע גראַטעס און די געבײַדע האָט איר אױך נישט איבערגעבױט, און דאָס שײנע קאַסירערל אײַערס האָט איר נישט אָפּגעשאַפֿט, טאָ גיט זשע מיר אַהער, — זאָג איך — די געלטער!
זאָגט ער: איר מוזט װאַרטן ביז װאַנען עס װעט זײַן פֿולע צװײ װאָכן.
זאָג איך: אָלרײַט. איכ'ל װאַרטן. אָבער װײסט איר װוּ איכ'ל װאַרטן? — אָט דאָ אין דרױסן פֿאַר דער באַנק, װעל איך װאַרטן. איר װעט בײַ מיר — זאָג איך — קײַען די ערד און קײן סאַטיספֿעקשאָן — זאָג איך — װעט איר בײַ מיר נישט אױספֿירן. איך זאָל אַפֿילו װיסן, אַז מײַנע קינדער װעלן בלײַבן אָן אַ טאַטן, װעל איך מיך נישט רירן פֿון דרױסן, ביז װאַנען איכ'ל נישט האָבן צוריק ס'געלט. איכ'ל נישט איבערלאָזן — זאָג איך — די באַנק אױף הפֿקר. איך — זאָג איך — װעל װאַטשן און מײַן לאַנדסמאַן, װאָס װױנט דאָ קעגן איבער, װעט װאַטשן… סע'ט זיך טון, — זאָג איך — חושך! אָט אַזאַ מין ייִד בין איך!… איכ'ל דאָ שטײן אין דרױסן — זאָג איך — אין די גרעסטע פֿרעסט, און לאָמיך זען — זאָג איך — טוט מיר עפּעס. דו מי סאַמטינג!
מאַכט ער צו מיר: איר זענט אַ מאָדנער מענטש, קומט אַראָפּ מיט מיר אונטן אין באַנק, װעל איך אײַך הײסן אױסצאָלן — זאָגט ער — אײַערע 20 דאָלאַר.
זאָג איך: נאָסער! אַזעלכע מאָנקי־ביזנעס גײען בײַ מיר נישט און װײַל — זאָג איך — איר װילט מיר צוריקגעבן ס'געלט, װיל איך עס דװקא נישט נעמען. איר קענט מיך — זאָג איך — נישט צװינגען דערצו…
זאָגט ער: אָלרײַט, נעמט נישט אַרױס ס'געלט.
זאָג איך: נעװערמײַן, „נעמט נישט אַרױס ס'געלט“. אַז איכ'ל װעלן װעל איך אַרױסנעמען.
זאָגט ער: פּליז, גײט אַרױס און הערט אױף נודיען!
זאָג איך: אָלרײַט, איך גײ, אָבער איכ'ל שטײן אין דרױסן. אין די גרעסטע פֿרעסט װעל איך שטײן אין דרױסן און װאַטשן מײַנע געלטער. און מײַן אומשולדיק בלוט, — זאָג איך — און דאָס בלוט פֿון מײַנע אומשולדיקע יתומים װעט פֿאַלן — זאָג איך — אױף אײַערע קעפּ. באַנדיט! — זאָג איך — װאָס איר זענט. דעם לעקטרי־טשער, — זאָג איך — איז פֿאַר אײַך װײניק… היצעל! מערדער! געװאַל־ל־ד!
און איך נעם שרײַען מיט אַלע כּוחות.

~~~

דער סוף איז געװען, אַז מ'האָט מיר אָפּגעגעבן די צװאַנציק דאָלאַר און אַהײמגייענדיק פֿון באַנק, האָט מען זײ בײַ מיר אַרױסגעגנבֿעט פֿון קעשענע…
און פֿון דעמאָלט אָן (אַזױ ענדיקט דער ייִד װאָס דערצײלט די דאָזיקע געשיכטע) פֿון דעמאָלט אָן האָב איך זיך געגעבן אַ שבֿועה אַז מײַן פֿוס זאָל נישט אַריבערטרעטן די שװעל פֿון אַ באַנק. ס'איז רעגעלע באַנדיטן איז דאָס! קעשענע־גנבֿים! פּיק־פּאַקעטס! לאָזן זײ זיך אָנצינדן!

יידיש עברית

איך װײס נישט װי אַזױ דאָס איז געשען. װי אַזױ סע איז מיר גאָר אײַנגעפֿאַלן אַזאַ געדאַנק צו נעמען מײַנע בלוטיקע געלטער און זײ אָנגעטרױען אַ באַנק! אָבער עס איז געשען. מוצאי־חנוכּה פֿון הײַנטיקן יאָר האָב איך גענומען מײַנע שװער פֿאַרהאָרעװעטע געלטער — מײַנע צװאַנציק דאָלאַר — און זײ אַװעקגעטראָגן אין באַנק אַרײַן און אָנשטאָט געלט — לעבעדיק געלט, װאָס מען קאָן דערמיט קױפֿן װאָס מען װיל, האָב איך געקראָגן עפּעס אַ גרין ביכעלע, צונױפֿגעלײגט אין אַ געל קאָנװערטל, און — דאָס אַלץ. אַז איך האָב דאָס דערזען איז מיר אײַנגעפֿאַלן ס'האַרץ, און איך האָב שױן חרטה געהאַט אױף דעם גאַנצן ענין.
ערשטנס איז מיר נישט געפֿעלן געװאָרן דאָס בחורל װאָס שטײט בײַם פֿענצטערל און נעמט צו ס'געלט. אַ יונג בחורל. נישט קײן פֿאַרהײַראַטס. װאָס טו איך אים, אַז ער נעמט צו ס'געלט און אַנטלױפֿט? און צװײטנס איז מיר נישט געפֿעלן װי אַזױ ער האָט מיך באַהאַנדלט: צוגענומען ס'געלט, אַ כאַפּ געטון עפּעס אַ ביכעלע, אַרײַנגעשריבן דאָרטן װאָס נישט איז, דערלאַנגט דערמיט אַ קנאַק אױפֿן פֿענצטערל און אַ זינג געטון: „נעקסט!“…
אַזױ גיך װי איך האָב געקראָגן ס'ביכעלע האָב איך אַ קוק געטון אינעװײניק און… ס'איז אין מיר פֿאַרקילט געװאָרן װוּ איך האָב געהאַט אַ טראָפּן בלוט. װאָס איז דאָס פֿאַר אַ מין געשריפֿטס? און װי אַזױ װעט ער עס קאָנען איבערלײענען? און פֿון װאַנעט װײסט ער, אַז סע מאַכט צװאַנציק?… „איי!“ האָב איך געטראַכט, „עפּעס געפֿעלט מיר נישט דער גאַנצער עסק!“… און איך בין צוגעלאָפֿן צום פֿענצטערל, אַװעקגעשטופּט דעם ייִדן װאָס איז געשטאַנען אין לײַן און אַרײַנגעשריגן צו דעם בחורל דאָרטן אינעװײניק. „היי!“ האָב איך אים אַרײַנגעשריגן „איך האָב אײַך אָקערשט אַװעקגעגעבן צװאַנציק דאָלאַר!“
— װאָס זשע װילט איר? — מאַכט צו מיר דאָס קאַסירערל און פֿאַרשניצט זיך אַ בלײַפֿעדער.
— איך װיל, אַז איר זאָלט נישט זײַן אַזאַ עזות־פּנים! — זאָג איך — אַז נישט כאַפּסטו אַ פֿלעם איבער די פּיסקעס אַז דער גוטער־יאָר װעט דיך צונעמען.
מאַכט ער צו מיר: מיסטער װאָס װילט איר? איך האָב אײַך געגעבן אַ ביכל? — דאַצאָל!
— איצע נאָף! — זאָג איך. — איך װיל מיט דיר מער נישט רעדן, דו בלוטזױגער, — זאָג איך — װאָס דו ביסט. איך זע שױן, — זאָג איך, — אַז איך בין דאָ אַרײַנגעפֿאַלן אין די ריכטיקע הענט. גיב מיר צוריק — זאָג איך — ס'געלט און לאָמיר — זאָג איך — זײַן אױס מחותּנים.
מאַכט ער צו מיר: צימפּאַסיבל!
זאָג איך: איכ'ל דיר באַלד געבן אַ צימפּאַסיבל, אַז דער גוטער־יאָר װעט דיך צונעמען. שװינדלער, — זאָג איך — װאָס דו ביסט. מיט מיר — זאָג איך — װעסטו נישט מאַכן אַזעלכע שטיק. גיב אַהער די געלטער, — זאָג איך — אײדער — זאָג איך — איך רוף פּאָליצײסקע און אײדער — זאָג איך — איך שרײַ געװאַלד. גע־װאַ־לד!, — צעשרײַ איך זיך אױפֿן קול — גע־װאַ־לד!
דערהערט אַז איך שרײַ געװאַלד, איז ער שױן געװאָרן אַ ביסל װײכער — דער בחור, און מיר גענומען געבן צו פֿאַרשטײן, אַז איצט קאָן ער מיר נישט צוריקגעבן ס'געלט, אַז איך מוז װאַרטן צװײ װאָכן. ס'אַ רול אַזאַ.
זאָג איך: אױב אַזױ, טאָ לײענט זשע מיר איבער װאָס איר האָט אַרײַנגעשריבן אין ביכעלע. לאָמיך זען, — זאָג איך — צו איר װײסט װאָס איר האָט דאָרטן אַרײַנגעשריבן. עפּעס — זאָג איך — האָט איר עס מיר געמאַכט צו שנעל. עס גלױבט זיך מיר נישט, — זאָג איך, — אַז מ'זאָל אַזױ גיך קאָנען פֿאַרשרײַבן אַזױ פֿיל געלט.
נעמט ער בײַ מיר צו ס'ביכעלע און לײענט איבער: „צװאַנציק דאָלאַר.“
זאָג איך: אָלרײַט. געדענקט זשע! ס'איז צװאַנציק דאָלאַר! און זאָלן די ייִדן — זאָג איך — װאָס שטײען לעבן פֿענצטערל, זײַן עדות. ייִדן! — זאָג איך — זײַט עדות, אַז איך האָב דאָ אין באַנק צװײ קנאַקעדיקע צענערלעך!
און איך גײ אַהײם מיטן ביכעלע.
מילא פֿאַרשטײט זיך, אַז פֿון שלאָפֿן איז שױן געװען אָפּגערעדט. אַ גאַנצע נאַכט האָט זיך מיר געחלומט אַז רױבער זענען באַפֿאַלן די באַנק און מ'האָט אױסגערױבט װוּ אַ פּעני. עטלעכע מאָל דורך דער נאַכט האָב איך זיך אױפֿגעװעקט און געשריגן געװאַלד, און אַז סע איז געװאָרן טאָג, האָב איך די ערשטע זאַך געכאַפּט די קאַר און אַװעקגעלאָפֿן צו דער באַנק.
זי איז געװען גאַנץ. נישט אױסגערױבט. אַ שטײן איז מיר אַראָפּ פֿון האַרץ.
נאָר אַזױ װי איך בין אַזױ געשטאַנען בײַ דער באַנק און באַטראַכט דאָס פֿענצטער, איז מיר אײַנגעפֿאַלן, אַז די גראַטעס זענען צו שװאַך און אַז מ'דאַרף האָבן נײַע גראַטעס.
בין איך שױן אַזױ געשטאַנען מיטן לאָנטשקעסטל אין האַנט און געװאַרט ביז דער פּרעזידענט פֿון באַנק װעט אָנקומען.
אַז דער פּרעזידענט איז אָנגעקומען, האָב איך אים פֿאַרנומען אָן אַ זײַט און אים געזאָגט, אַז ער מוז האָבן נײַע גראַטעס פֿאַר דער באַנק און נאָך מײַן מײנונג, — זאָג איך — איז די גאַנצע געבײַדע אַ שװאַכע, און מען דאַרף זי איבערבױען. מען דאַרף זען, — זאָג איך — אַז די גאַנצע געבײַדע זאָל זײַן פֿון סאַמע מערמלשטײן, װײַל מערמלשטײן, — זאָג איך — איז האַרט.
מאַכט ער צו מיר: אָלרײַט. איך דאַנק אײַך פֿאַר דער עצה.
זאָג איך: געדענקט זשע, למע"ה! אַ נײַע געבײַדע פֿון מערמלשטײן! און נײַע גראַטעס… און סע זאָל זײַן, — זאָג איך — גוט באַװאָרנט… איך בין עקסטרע — זאָג איך — געקומען צו לױפֿן פֿון בראָנזװיל… װײַל סע האָט זיך מיר, — זאָג איך — געחלומט אַז מ'האָט אונדז באַגנבֿעט…
און איך לױף אַװעק צו דער אַרבעט.
פֿאַר נאַכט, אַז איך דאַרף אַהײמפֿאָרן, טראַכט איך: איכ'ל פֿאַרבײַגײן די באַנק זען װאָס סע הערט זיך. מ'קען קײן מאָל נישט װיסן, — טראַכט איך — װי אַזױ אַ זאַך מאַכט זיך. ס'אַמעריקע! — טראַכט איך.
איך קום אַזױ צו צו דער באַנק און איך גיב אַ קוק, זע איך: עפּעס אַ ייִד פֿליט אַרױס פֿון באַנק און — הײבט אָן לױפֿן.
הייב איך אָן שרײַען געװאַלד! און — איך לױף אים נאָך… אַזױ לאַנג ביז וואַנען אַ פּאָליסמאַן האָט אים אָפּגעשטעלט. און װאָס, מײנט איר, האָט זיך אַרױסגעװיזן? עס האָט זיך אַרױסגעװיזן, אַז דער ייִד איז אָנגעשטעלט אין באַנק און אַז ער איז געלאָפֿן כאַפּן אַ קאַר, װײַל דאָס װײַב גײט אים צו קינד מיט אַ מײדעלע.
האָב איך מיך אַ קאַפּעלע פֿאַרשעמט און אַהײמגעפֿאָרן.
אָבער שלאָפֿן האָב איך װידער נישט געקאָנט.
אַ גאַנצע נאַכט האָט זיך מיר אַלץ אױסגעדאַכט, אַז דאָס קאַסירערל װאָס האָט מיר געגעבן ס'ביכל האַלט אין דער האַנט אַ זעקל מיט געלט און לױפֿט. און איך נאָך אים… און איך האָב װידער עטלעכע מאָל געשריגן געװאַלד פֿון שלאָף און געװאָרפֿן מיט די הענט, און שיִער דערהרגעט די בײבי…
צו מאָרגנס גאַנץ פֿרי בין איך אַװעק צו אַ לאַנדסמאַן, װאָס װױנט גראָד אַקעגן דער באַנק, און איך האָב אים צוגעזאָגט דרײַסיק פּראָצענט פֿון דעם פֿאַרלוסט, אַבי ער זאָל האַלטן אַן אױג אױף דער באַנק און ער זאָל זי װאַטשן. „װאַטש!“ האָב איך אים געבעטן, „זיץ און װאַטש! לאָז נישט אַראָפּ — זאָג איך — אַן אױג פֿון דער באַנק, און אַזױ גיך, — זאָג איך — װי גאָט װעט מיר העלפֿן און די צװײ װאָכן װעלן בשלום אַריבער, איז כאַפּ איך גלײַך אַרױס — זאָג איך — די צװאַנציק דאָלאַר, און לאָזן זיך — זאָג איך — אָנצינדן אַלע בענק. מער, — זאָג איך — טרעט איך דאָרט נישט אַריבער די שװעל!“
דערװײַל גײען אַװעק נאָך צװײ טעג, לײען איך אין די פּײפּערס, אַז מ'האָט באַגנבֿעט אַ באַנק, ערגעץ אין די בראָנקס. לױף איך אַװעק צום פּרעזידענט פֿון מײַן באַנק און זאָג אים:
— ס'איז ביטער!
מאַכט ער צו מיר: װאָס איז דער מער?
זאָג איך: מען גנבֿעט!
זאָגט ער: בײַ מיר װעט מען נישט גנבֿענען! מײַן באַנק איז באַװאָרנט.
זאָג איך: נו, און װאָס טוט איר, למשל, אַז אײַער קאַסירערל כאַפּט צו ס'געלט און אַנטלױפֿט?
זאָגט ער: מיסטער, איר װײסט נישט װאָס איר רעדט!
זאָג איך: נו, מילא… װײס איך נישט װאָס איך רעד… ס'איז מיר נישט געלעגן… אָבער נײַע גראַטעס האָט איר געמאַכט?…
זאָגט ער: נײן.
זאָג איך: נו, און די געבײַדע האָט איר איבערגעבױט, צי אױך נישט?
מאַכט ער: פּליז, הערט אױף באַדערן.
זאָג איך: אױב איר האָט נישט געמאַכט קײן נײַע גראַטעס און די געבײַדע האָט איר אױך נישט איבערגעבױט, און דאָס שײנע קאַסירערל אײַערס האָט איר נישט אָפּגעשאַפֿט, טאָ גיט זשע מיר אַהער, — זאָג איך — די געלטער!
זאָגט ער: איר מוזט װאַרטן ביז װאַנען עס װעט זײַן פֿולע צװײ װאָכן.
זאָג איך: אָלרײַט. איכ'ל װאַרטן. אָבער װײסט איר װוּ איכ'ל װאַרטן? — אָט דאָ אין דרױסן פֿאַר דער באַנק, װעל איך װאַרטן. איר װעט בײַ מיר — זאָג איך — קײַען די ערד און קײן סאַטיספֿעקשאָן — זאָג איך — װעט איר בײַ מיר נישט אױספֿירן. איך זאָל אַפֿילו װיסן, אַז מײַנע קינדער װעלן בלײַבן אָן אַ טאַטן, װעל איך מיך נישט רירן פֿון דרױסן, ביז װאַנען איכ'ל נישט האָבן צוריק ס'געלט. איכ'ל נישט איבערלאָזן — זאָג איך — די באַנק אױף הפֿקר. איך — זאָג איך — װעל װאַטשן און מײַן לאַנדסמאַן, װאָס װױנט דאָ קעגן איבער, װעט װאַטשן… סע'ט זיך טון, — זאָג איך — חושך! אָט אַזאַ מין ייִד בין איך!… איכ'ל דאָ שטײן אין דרױסן — זאָג איך — אין די גרעסטע פֿרעסט, און לאָמיך זען — זאָג איך — טוט מיר עפּעס. דו מי סאַמטינג!
מאַכט ער צו מיר: איר זענט אַ מאָדנער מענטש, קומט אַראָפּ מיט מיר אונטן אין באַנק, װעל איך אײַך הײסן אױסצאָלן — זאָגט ער — אײַערע 20 דאָלאַר.
זאָג איך: נאָסער! אַזעלכע מאָנקי־ביזנעס גײען בײַ מיר נישט און װײַל — זאָג איך — איר װילט מיר צוריקגעבן ס'געלט, װיל איך עס דװקא נישט נעמען. איר קענט מיך — זאָג איך — נישט צװינגען דערצו…
זאָגט ער: אָלרײַט, נעמט נישט אַרױס ס'געלט.
זאָג איך: נעװערמײַן, „נעמט נישט אַרױס ס'געלט“. אַז איכ'ל װעלן װעל איך אַרױסנעמען.
זאָגט ער: פּליז, גײט אַרױס און הערט אױף נודיען!
זאָג איך: אָלרײַט, איך גײ, אָבער איכ'ל שטײן אין דרױסן. אין די גרעסטע פֿרעסט װעל איך שטײן אין דרױסן און װאַטשן מײַנע געלטער. און מײַן אומשולדיק בלוט, — זאָג איך — און דאָס בלוט פֿון מײַנע אומשולדיקע יתומים װעט פֿאַלן — זאָג איך — אױף אײַערע קעפּ. באַנדיט! — זאָג איך — װאָס איר זענט. דעם לעקטרי־טשער, — זאָג איך — איז פֿאַר אײַך װײניק… היצעל! מערדער! געװאַל־ל־ד!
און איך נעם שרײַען מיט אַלע כּוחות.

~~~

דער סוף איז געװען, אַז מ'האָט מיר אָפּגעגעבן די צװאַנציק דאָלאַר און אַהײמגייענדיק פֿון באַנק, האָט מען זײ בײַ מיר אַרױסגעגנבֿעט פֿון קעשענע…
און פֿון דעמאָלט אָן (אַזױ ענדיקט דער ייִד װאָס דערצײלט די דאָזיקע געשיכטע) פֿון דעמאָלט אָן האָב איך זיך געגעבן אַ שבֿועה אַז מײַן פֿוס זאָל נישט אַריבערטרעטן די שװעל פֿון אַ באַנק. ס'איז רעגעלע באַנדיטן איז דאָס! קעשענע־גנבֿים! פּיק־פּאַקעטס! לאָזן זײ זיך אָנצינדן!

אני לא יודע איך זה קרה, איך בכלל עלה הרעיון לקחת את הכסף המחורבן שלי ולהפקיד אותו בבנק. אבל כך קרה. במוצאי חנוכה השנה לקחתי את הכסף, הכסף שעבדתי קשה כדי להרוויח אותו – העשרים דולר שלי – סחבתי אותם אל הבנק, ובמקום כסף – כסף אהוב שאפשר לקנות בו מה שרוצים – קיבלתי פנקס ירוק מקופל בתוך מעטפה צהובה, וזה הכל.


ברגע שקיבלתי את הפנקס העפתי מבט בתוכו ו… נעשה לי קר בכל טיפת דם בגוף. מהם הסימנים האלה? איך אפשר בכלל לקרוא את זה? מאיפה הוא ידע שכתוב פה עשרים דווקא? איי! – חשבתי – לא מוצא חן בעיני כל העסק… רצתי אל האשנב, דחפתי את היהודי שעמד בשורה וצעקתי אל הבחור שם בפנים: "היי! – צעקתי אליו – הרגע זרקתי לך עשרים דולר!"

"אז מה אתה רוצה?" אמר לי הפקיד תוך שהוא מחדד לו עיפרון.

"אני רוצה שלא תהיה כזה חצוף!" אני אומר, "אחרת תחטוף…"

הוא אומר לי: "מיסטר, מה הוא רוצה? נתתי לו פנקס? – זה הכל!"

"הו, לא!" אני אומר, "לא גמרתי לדבר אתך, מוצץ דם שכמוך", אני אומר. "אני כבר רואה", אני אומר, "שנפלתי בידיים הנכונות. תחזיר לי מיד", אני אומר, "את הכסף ורק אז אני אעזוב אותך".

הוא אומר לי: "אי'פשר!"

אני אומר: "אני אתן לך 'אי'פשר', רמאי", אני אומר. "אתי", אני אומר, "לא תעשה כאלה שטיקים. תביא לפה ת'כסף", אני אומר, "לפני שאני קורא למשטרה ולפני שאני", אני אומר, "צועק הצילו. ה-צי-לו!"

הוא רק שמע שאני צועק הצילו ומיד התרכך, הבחור, והתחיל להסביר שעכשיו הוא לא יכול להחזיר לי את הכסף, ושאני צריך לחכות שבועיים. זה מין חוק כזה.

אני אומר: "אם ככה, תקרא לי מה שכתבת בפנקס, בוא נראה", אני אומר. "אם אתה מבין מה שכתוב שמה. איכשהו", אני אומר, "עשית את זה מהר מדי. לא מאמין לך", אני אומר, "שאפשר לכתוב כל כך הרבה כסף כל כך מהר".

הוא לוקח ממני את הפנקס וקורא: "עשרים דולר".

אני אומר: "אולרייט. תזכור! זה עשרים דולר. וכל היהודים", אני אומר, "שעומדים ליד האשנב עדים. יהודים", אני אומר, "אתם עדים שיש לי פה בבנק שתי עשיריות מרשרשות!"

ואני הולך הביתה עם הפנקס.

מילא, אני רואה שעל שינה אין מה לדבר. כל הלילה חלמתי שגנבים התנפלו על הבנק ושדדו כל פני. כמה פעמים בלילה התעוררתי וצעקתי הצילו, וכשעלה הבוקר, דבר ראשון חטפתי את האוטו ורצתי אל הבנק.

הוא עומד על תלו. אבן נגולה מעל לבי.

אבל עוד אני עומד ככה ליד הבנק ובוחן את האשנב, קלטתי שהסורגים חלשים מדי ושחייבים לעשות סורגים חדשים. ככה עמדתי עם תיק האוכל שלי ביד וחיכיתי שהנשיא של הבנק יגיע. כשהנשיא הגיע אמרתי לו שהוא חייב לעשות סורגים חדשים לבנק. "ולדעתי", אני אומר, "כל הבניין חלש מדי וצריך לבנות אותו מחדש. צריך לעשות", אני אומר, "שכל הבניין יהיה משיש, כי שיש", אני אומר, "הוא קשה". הוא אומר לי: "אולרייט. אני מודה לו על העצה". אני אומר: "תזכור, למען השם! בניין חדש משיש! וסורגים חדשים… רצתי במיוחד מבראונזוויל כי חלמתי ששדדו אותנו!" ורצתי לעבודה.

בערב, כשאני נוסע הביתה, אני חושב: אחלוף ברגל ליד הבנק, לראות מה נשמע. אי אפשר לדעת, אני חושב, זאת אמריקה!

ככה אני בא אל הבנק ונותן מבט, אני רואה: יהודי עף החוצה מהבנק ו… מתחיל לרוץ. אז אני צועק הצילו ורץ אחריו עד ששוטר עוצר אותו. ומה אתם חושבים מתברר? מתברר שהיהודי עובד בבנק ושהוא רץ לתפוס את החשמלית כי אשתו עומדת ללדת. קצת התביישתי ונסעתי הביתה. אבל שוב לא יכולתי לישון. כל הלילה חלמתי שהפקיד שנתן לי את הפנקס מחזיק ביד שק כסף ורץ, ואני אחריו. ושוב צעקתי כמה פעמים הצילו מתוך שינה. למחרת, מוקדם בבוקר, הלכתי לאיזה בחור מהעיר שלי שגר מול הבנק והבטחתי לו שלושים אחוז מההפסד, העיקר שישים עין על הבנק וישגיח. "תשגיח", אני מבקש ממנו, "שב ותשגיח! אל", אני אומר, "תוריד עין מהבנק, וברגע", אני אומר, "שאלוהים יעזור לי והשבועיים יעברו בשלום, אחטוף מיד", אני אומר, "את העשרים דולר, ואז", אני אומר, "שיישרף הבנק!"

בינתיים עוברים יומיים, ואני קורא בעיתונים ששדדו בנק איפה שהוא בברונקס. אני רץ אל הנשיא של הבנק שלי ואומר לו: "זה נורא!" הוא אומר לי: "מה קרה?" אני אומר: "שדדו!" הוא אומר: "אצלי לא ישדדו!" אני אומר: "נו, ומה תעשו, למשל, אם הקופאי יחטוף את הכסף ויברח?" הוא אומר: "מיסטר, הוא לא מבין על מה הוא מדבר!" אני אומר: "נו, מילא אני לא מבין על מה אני מדבר… אבל סורגים חדשים עשיתם?" הוא אומר: "לא". אני אומר: "נו, ובניתם מחדש את הבניין, או גם זה לא?" הוא אומר: "בבקשה תפסיק לבלבל את המוח". אני אומר: "אם אתם לא עשיתם סורגים חדשים ואת הבניין גם כן לא בניתם מחדש ואת הקופאי הנחמד שלכם לא פיטרתם אז תן לי מהר", אני אומר, "את הכסף!" הוא אומר: "הוא חייב לחכות עד שיעברו שבועיים שלמים". אני אומר: "אולרייט. אני אחכה. אבל איפה אני אחכה? כאן בחוץ, מול הבנק אני אחכה. אפילו שאני יודע שהילדים שלי יישארו בלי אבא, אני לא אזוז מכאן עד שלא אקבל בחזרה את הכסף. אני לא אפקיר", אני אומר, "את הבנק. אני אשגיח", אני אומר, "והחבר שלי שגר ממול גם ישגיח. עד", אני אומר, "שיהיה חושך! כזה מין יהודי אני! אני אעמוד פה בחוץ, "אני אומר, "בכפור הגדול ביותר, ובוא נראה", אני אומר, "שתעשה לי משהו!"

הוא אומר לי: "יהודי מוזר, רד אתי למטה בבנק ואני אשלם לך", הוא אומר, "את העשרים דולר שלך". אני אומר: "לא! אתי לא תעשה כאלה מונקי ביזנס. ואם", אני אומר, "הוא רוצה להחזיר לי את הכסף, אז אני דווקא לא רוצה לקחת". הוא אומר: "אולרייט, אז אל תיקח את הכסף". אני אומר: "כשאני ארצה, אני כן אקח אותו". הוא אומר: "בבקשה, צא החוצה ותפסיק לנדנד". אני אומר: "אולרייט, אני הולך, אבל אני אעמוד בחוץ. בכפור הגדול ביותר אני אעמוד ואשגיח על הכסף שלי. והדם החף מפשע שלי", אני אומר, "והדם של היתומים החפים מפשע שלי", אני אומר, "ייפול על הראש שלו. בנדיט. הכיסא החשמלי", אני אומר, "לא מספיק בשבילו… רוצח! ה-צי-לו!" ואני מתחיל לצעוק בכל הכוח.

הסוף היה שקיבלתי את העשרים דולר, ובדרך הביתה מהבנק גנבו לי אותם מהכיס. ומאז נשבעתי שרגלי לא תדרוך על סף הבנק. בנדיטים כאלה, כייסים! שיישרפו!

עברית

אני לא יודע איך זה קרה, איך בכלל עלה הרעיון לקחת את הכסף המחורבן שלי ולהפקיד אותו בבנק. אבל כך קרה. במוצאי חנוכה השנה לקחתי את הכסף, הכסף שעבדתי קשה כדי להרוויח אותו – העשרים דולר שלי – סחבתי אותם אל הבנק, ובמקום כסף – כסף אהוב שאפשר לקנות בו מה שרוצים – קיבלתי פנקס ירוק מקופל בתוך מעטפה צהובה, וזה הכל.


ברגע שקיבלתי את הפנקס העפתי מבט בתוכו ו… נעשה לי קר בכל טיפת דם בגוף. מהם הסימנים האלה? איך אפשר בכלל לקרוא את זה? מאיפה הוא ידע שכתוב פה עשרים דווקא? איי! – חשבתי – לא מוצא חן בעיני כל העסק… רצתי אל האשנב, דחפתי את היהודי שעמד בשורה וצעקתי אל הבחור שם בפנים: "היי! – צעקתי אליו – הרגע זרקתי לך עשרים דולר!"

"אז מה אתה רוצה?" אמר לי הפקיד תוך שהוא מחדד לו עיפרון.

"אני רוצה שלא תהיה כזה חצוף!" אני אומר, "אחרת תחטוף…"

הוא אומר לי: "מיסטר, מה הוא רוצה? נתתי לו פנקס? – זה הכל!"

"הו, לא!" אני אומר, "לא גמרתי לדבר אתך, מוצץ דם שכמוך", אני אומר. "אני כבר רואה", אני אומר, "שנפלתי בידיים הנכונות. תחזיר לי מיד", אני אומר, "את הכסף ורק אז אני אעזוב אותך".

הוא אומר לי: "אי'פשר!"

אני אומר: "אני אתן לך 'אי'פשר', רמאי", אני אומר. "אתי", אני אומר, "לא תעשה כאלה שטיקים. תביא לפה ת'כסף", אני אומר, "לפני שאני קורא למשטרה ולפני שאני", אני אומר, "צועק הצילו. ה-צי-לו!"

הוא רק שמע שאני צועק הצילו ומיד התרכך, הבחור, והתחיל להסביר שעכשיו הוא לא יכול להחזיר לי את הכסף, ושאני צריך לחכות שבועיים. זה מין חוק כזה.

אני אומר: "אם ככה, תקרא לי מה שכתבת בפנקס, בוא נראה", אני אומר. "אם אתה מבין מה שכתוב שמה. איכשהו", אני אומר, "עשית את זה מהר מדי. לא מאמין לך", אני אומר, "שאפשר לכתוב כל כך הרבה כסף כל כך מהר".

הוא לוקח ממני את הפנקס וקורא: "עשרים דולר".

אני אומר: "אולרייט. תזכור! זה עשרים דולר. וכל היהודים", אני אומר, "שעומדים ליד האשנב עדים. יהודים", אני אומר, "אתם עדים שיש לי פה בבנק שתי עשיריות מרשרשות!"

ואני הולך הביתה עם הפנקס.

מילא, אני רואה שעל שינה אין מה לדבר. כל הלילה חלמתי שגנבים התנפלו על הבנק ושדדו כל פני. כמה פעמים בלילה התעוררתי וצעקתי הצילו, וכשעלה הבוקר, דבר ראשון חטפתי את האוטו ורצתי אל הבנק.

הוא עומד על תלו. אבן נגולה מעל לבי.

אבל עוד אני עומד ככה ליד הבנק ובוחן את האשנב, קלטתי שהסורגים חלשים מדי ושחייבים לעשות סורגים חדשים. ככה עמדתי עם תיק האוכל שלי ביד וחיכיתי שהנשיא של הבנק יגיע. כשהנשיא הגיע אמרתי לו שהוא חייב לעשות סורגים חדשים לבנק. "ולדעתי", אני אומר, "כל הבניין חלש מדי וצריך לבנות אותו מחדש. צריך לעשות", אני אומר, "שכל הבניין יהיה משיש, כי שיש", אני אומר, "הוא קשה". הוא אומר לי: "אולרייט. אני מודה לו על העצה". אני אומר: "תזכור, למען השם! בניין חדש משיש! וסורגים חדשים… רצתי במיוחד מבראונזוויל כי חלמתי ששדדו אותנו!" ורצתי לעבודה.

בערב, כשאני נוסע הביתה, אני חושב: אחלוף ברגל ליד הבנק, לראות מה נשמע. אי אפשר לדעת, אני חושב, זאת אמריקה!

ככה אני בא אל הבנק ונותן מבט, אני רואה: יהודי עף החוצה מהבנק ו… מתחיל לרוץ. אז אני צועק הצילו ורץ אחריו עד ששוטר עוצר אותו. ומה אתם חושבים מתברר? מתברר שהיהודי עובד בבנק ושהוא רץ לתפוס את החשמלית כי אשתו עומדת ללדת. קצת התביישתי ונסעתי הביתה. אבל שוב לא יכולתי לישון. כל הלילה חלמתי שהפקיד שנתן לי את הפנקס מחזיק ביד שק כסף ורץ, ואני אחריו. ושוב צעקתי כמה פעמים הצילו מתוך שינה. למחרת, מוקדם בבוקר, הלכתי לאיזה בחור מהעיר שלי שגר מול הבנק והבטחתי לו שלושים אחוז מההפסד, העיקר שישים עין על הבנק וישגיח. "תשגיח", אני מבקש ממנו, "שב ותשגיח! אל", אני אומר, "תוריד עין מהבנק, וברגע", אני אומר, "שאלוהים יעזור לי והשבועיים יעברו בשלום, אחטוף מיד", אני אומר, "את העשרים דולר, ואז", אני אומר, "שיישרף הבנק!"

בינתיים עוברים יומיים, ואני קורא בעיתונים ששדדו בנק איפה שהוא בברונקס. אני רץ אל הנשיא של הבנק שלי ואומר לו: "זה נורא!" הוא אומר לי: "מה קרה?" אני אומר: "שדדו!" הוא אומר: "אצלי לא ישדדו!" אני אומר: "נו, ומה תעשו, למשל, אם הקופאי יחטוף את הכסף ויברח?" הוא אומר: "מיסטר, הוא לא מבין על מה הוא מדבר!" אני אומר: "נו, מילא אני לא מבין על מה אני מדבר… אבל סורגים חדשים עשיתם?" הוא אומר: "לא". אני אומר: "נו, ובניתם מחדש את הבניין, או גם זה לא?" הוא אומר: "בבקשה תפסיק לבלבל את המוח". אני אומר: "אם אתם לא עשיתם סורגים חדשים ואת הבניין גם כן לא בניתם מחדש ואת הקופאי הנחמד שלכם לא פיטרתם אז תן לי מהר", אני אומר, "את הכסף!" הוא אומר: "הוא חייב לחכות עד שיעברו שבועיים שלמים". אני אומר: "אולרייט. אני אחכה. אבל איפה אני אחכה? כאן בחוץ, מול הבנק אני אחכה. אפילו שאני יודע שהילדים שלי יישארו בלי אבא, אני לא אזוז מכאן עד שלא אקבל בחזרה את הכסף. אני לא אפקיר", אני אומר, "את הבנק. אני אשגיח", אני אומר, "והחבר שלי שגר ממול גם ישגיח. עד", אני אומר, "שיהיה חושך! כזה מין יהודי אני! אני אעמוד פה בחוץ, "אני אומר, "בכפור הגדול ביותר, ובוא נראה", אני אומר, "שתעשה לי משהו!"

הוא אומר לי: "יהודי מוזר, רד אתי למטה בבנק ואני אשלם לך", הוא אומר, "את העשרים דולר שלך". אני אומר: "לא! אתי לא תעשה כאלה מונקי ביזנס. ואם", אני אומר, "הוא רוצה להחזיר לי את הכסף, אז אני דווקא לא רוצה לקחת". הוא אומר: "אולרייט, אז אל תיקח את הכסף". אני אומר: "כשאני ארצה, אני כן אקח אותו". הוא אומר: "בבקשה, צא החוצה ותפסיק לנדנד". אני אומר: "אולרייט, אני הולך, אבל אני אעמוד בחוץ. בכפור הגדול ביותר אני אעמוד ואשגיח על הכסף שלי. והדם החף מפשע שלי", אני אומר, "והדם של היתומים החפים מפשע שלי", אני אומר, "ייפול על הראש שלו. בנדיט. הכיסא החשמלי", אני אומר, "לא מספיק בשבילו… רוצח! ה-צי-לו!" ואני מתחיל לצעוק בכל הכוח.

הסוף היה שקיבלתי את העשרים דולר, ובדרך הביתה מהבנק גנבו לי אותם מהכיס. ומאז נשבעתי שרגלי לא תדרוך על סף הבנק. בנדיטים כאלה, כייסים! שיישרפו!

Warsaw. Advertisement encouraging saving at the Jewish People's Bank. Courtesy of the YIVO Digital Archive on Jewish Life in Poland

יעקב צ' מאיר הוא היסטוריון וסופר. ספרו השלישי ״נחמיה״, שעוסק בשבתאי צבי, ראה אור בהוצאת ידיעות ספרים ב-2019.

בר הורוביץגולי דולב-השילוני

מײַן וואַנדערליד

שיר הנדודים שלי

יוסף אָפאַטאָשורחל שליטא

אַ פֿערד־מגפֿה

מגפת סוסים

רחל ברכותנורית אורחן

אונטער באַרג

מרגלות ההר

הרשמה לניוזלטר איבערזעץ

תענוג! עוד מעט יגיעו אל הדואר האלקטרוני הקרוב לביתכם סיפורים ומאמרים היישר מהתנור